Indeksy giełdowe (w szczególności indeksy akcji) to termin często wymieniany nie tylko wśród profesjonalistów, ale również ogółu społeczeństwa. Czy zdarzyło Ci się usłyszeć w wiadomościach, że amerykańskie indeksy giełdowe straciły lub zyskały w danym dniu kilka procent na wartości? To właśnie jest to.
W tym obszernym artykule przyjrzymy się indeksom giełdowym bardzo szczegółowo i pokażemy, co faktycznie reprezentują, jak są zestawiane, gdzie można nimi handlować i jak na nich zarabiać. A więc do dzieła!
Na początek należy powiedzieć, że istnieje naprawdę dużo indeksów. Na rynkach finansowych mamy na przykład indeksy akcji, indeksy towarowe, kryptowalutowe i szereg innych. Razem są one zbiorczo nazywane indeksami giełdowymi. Jednak istnieje również wiele innych indeksów, które służą do pomiaru wszelkiego rodzaju zmiennych, na przykład indeks VIX, który mierzy poziom zmienności lub bardzo popularny CNN Fear & Greed Index, który z kolei mierzy poziom strachu i chciwości na rynkach akcji. W tym artykule skupimy się jednak głównie na indeksach giełdowych, które są uważane za najważniejsze i najbardziej popularne.
Czym są indeksy giełdowe? Indeksy giełdowe stanowią agregat określonego sektora akcji lub całego rynku akcji. Krótko mówiąc, indeksy są wskaźnikiem tego, jak dany rynek akcji (lub segment) radzi sobie jako całość.
Poszczególne indeksy giełdowe są zwykle oparte na koszyku akcji z określonego kraju lub na akcjach z takich sektorów jak IT, farmaceutyka, przemysł lekki i ciężki itp.
Na przykład: Na indeks DAX 40 składają się akcje 40 najważniejszych (blue chip) spółek z Niemiec. Więcej informacji o tym indeksie znajdziesz w naszym artykule na temat DAX 40.
W większości przypadków taki index nie obejmuje wszystkich akcji na rynku, ale tylko kilka akcji wybranych na podstawie określonych kryteriów. Dobierana jest określona liczba akcji, na przykład według kapitalizacji rynkowej danej spółki. W zależności od tych parametrów każda spółka ma inną wagę w indeksie, ale o tym poniżej.
Zapewne jest już dla Ciebie jasne, że istnieje duża liczba indeksów. W zasadzie to każda giełda papierów wartościowych ma swój własny indeks. Jeśli chodzi o Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie, reprezentuje ją indeks WIG. Z perspektywy globalnej na pewno słyszałeś o indeksie Dow Jones, wspomnianym wcześniej indeksie DAX, NASDAQ-100, Nikkei, Russel 2000, Big Mac czy chyba najbardziej znanym indeksie S&P500 (US500) oraz wielu innych. Ale do czego właściwie służą indeksy?
Jak wspomniano powyżej, indeks giełdowy jest podstawowym wskaźnikiem reprezentującym sytuację ekonomiczną w określonym sektorze. Jest to najszybszy i najbardziej niezawodny środek, który zapewni Ci kompleksowy przegląd bieżących wydarzeń. Dla inwestorów informacje reprezentowane przez indeksy giełdowe są absolutnie kluczowe, ponieważ pokazują długoterminowy kierunek ruchu cen.
Jeśli indeks giełdowy spada, a Ty zamierzasz kupić akcje z danego sektora, powinieneś zachować szczególną ostrożność. Odpowiedz sobie sam na to pytanie: Dlaczego oczekujesz, że cena wybranych przez Ciebie akcji wzrośnie, kiedy cena innych akcji na tym rynku spada?
Indeksy giełdowe odgrywają również rolę benchmarków. Pojęcie benchmark można rozumieć jako porównawczy test wydajności. Indeksy giełdowe są zwykle uważane za benchmarki, czyli punkty odniesienia dla wszelkiego rodzaju funduszy akcyjnych, wzajemnych i innych. Zarządzający funduszem powinien wykazać się umiejętnościami i inwestować lepiej niż indeks giełdowy reprezentujący typowo najważniejsze spółki z danego segmentu. W końcu to właśnie inwestorzy stoją przed trudnym dylematem, a mianowicie: czy wybrać fundusz akcyjny, czy może raczej zainwestować w indeks giełdowy?
Innym powodem, dla którego indeksy giełdowe są tak popularne, jest ich wysoka zmienność, a przede wszystkim dostępność dla inwestorów detalicznych. Ogromna liczba osób handluje indeksami na co dzień, robiąc tak za pośrednictwem kontraktów CFD, opcji, ETF-ów czy kontraktów terminowych.
Istnieją dwa podstawowe sposoby na zestawienie indeksu giełdowego: indeks selekcyjny lub indeks zbiorczy. Podczas gdy indeks zbiorczy obejmuje wszystkie akcje w danym segmencie, indeks selekcyjny zawiera tylko kilka ważnych akcji, które spełniają określone kryteria. Fakt ten wynika już z samej nazwy. W przypadku indeksu selekcyjnego obowiązują jasne zasady (zazwyczaj związane z kapitalizacją rynkową), a jeśli spółka akcyjna przestaje je spełniać, zostaje wyłączona z grupy i zastąpiona inną.
Ale to jeszcze nie wszystko – indeksy są również ważone, a waga, czyli znaczenie danej spółki w indeksie, obliczana jest w zależności od kapitalizacji rynkowej lub tylko ceny akcji. Większość światowych indeksów giełdowych jest ważona kapitalizacją poszczególnych spółek. Mowa na przykład o S&P 500, NASDAQ, Wilshire 5000, London FTSE, ale też warszawskich indeksach WIG20 czy WIG30. Z kolei do indeksów ważonych ceną należy m.in. Dow Jones Industrial Average, jeden z najsłynniejszych indeksów giełdowych na świecie.
Aby to wyjaśnić, oto prosty przykład. Załóżmy, że mamy dwie akcje – X i Y. Cena X wynosi 2 zł, a Y kosztuje 10 zł. Spółka X wyemitowała 2 000 akcji, natomiast spółka Y 1 000 akcji. Kapitalizacja rynkowa X wynosi 4 000 zł, a Y kapitalizacja rynkowa Y jest równa 10 000 zł.
Spółka/Akcja | Liczba akcji | Cena za akcję | Kapitalizacja rynkowa |
X | 2000 | 2 zł | 4 000 zł |
Y | 1000 | 10 zł | 10 000 zł |
Jeśli obliczymy wagę obu spółek według kapitalizacji rynkowej, to w przypadku spółki X wynosi ona 28,5% (4 000 zł z 14 000 zł), a w przypadku spółki Y 71,5% (10 000 zł z 14 000 zł). Ważąc dane spółki według cen akcji, w przypadku X otrzymujemy wynik 16,7% (2 zł/12 zł), a w przypadku X 83,3% (10 zł/12 zł).
W tym miejscu należy zdać sobie sprawę, że jeśli cena akcji X wzrośnie o 10%, to zmieni się nie tylko waga, ale również całkowita kapitalizacja, która jednak wzrośnie tylko o niecałe 3%. Tak więc w przypadku indeksu ważonego kapitalizacją rynkową zmiana ceny nie będzie miała tak dużego wpływu. Z drugiej strony, jeśli cena akcji X wzrośnie o 2 zł w przypadku indeksu ważonego cenami akcji, znajdzie to odzwierciedlenie w łącznej sumie akcji i spowoduje taki sam wzrost indeksu giełdowego. W przypadku indeksu ważonego według cen akcji nie ma znaczenia, czy o 2 zł wzrośnie cena X, czy Y – zmienia się tylko waga akcji.
Oto jeszcze jeden, ostatni już przykład. Załóżmy, że cena akcji X spadnie o 10%, a cena akcji Y wzrośnie o 10%. Co się stanie w przypadku indeksu ważonego ceną, a co w przypadku indeksu ważonego kapitalizacją rynkową?
Indeks ważony ceną | Pierwotna cena | Nowa cena | Pierwotna wartość | Nowa wartość |
X | 2 zł | 1,8 zł | 12 zł | 12,8 zł |
Y | 10 zł | 11 zł |
Jak widać w powyższej tabeli, zyskaliśmy łącznie 0,8 zł, czyli +6,6%. Co się stanie w przypadku ważenia kapitalizacją (wartością)?
Indeks ważony kapitalizacją | Pierwotna cena × liczba akcji | Nowa cena × liczba akcji | Pierwotna kapitalizacja rynkowa | Nowa kapitalizacja rynkowa |
X | 2 zł × 2 000 szt. | 1,8 zł × 2 000 szt. | 14 000 zł | 14 600 zł |
Y | 10 zł × 1 000 szt. | 11 zł × 1 000 szt. |
Również w tym przypadku indeks odnotował wzrost, kapitalizacja wzrosła o 600 zł, a my zyskaliśmy +4,1%. Ale jak widać, jest znacząca różnica, pełne 2,5%. W skrajnym przypadku może się nawet zdarzyć, że zgodnie jedną metodą ważenia indeks wykazuje stratę, a według drugiej odnotował zysk. Może tak być w przypadku, gdy cena jednej akcji jest wysoka przy małej liczbie sztuk, a drugiej jest niska przy dużej liczbie sztuk. Spróbujcie sami to obliczyć przy cenie X = 80 zł za sztukę przy 800 akcjach i cenie Y = 10 zł przy 30 000 sztukach na rynku.
Jak widać, metoda ważenia jest bardzo ważna i należy ten czynnik brać pod uwagę i nie lekceważyć. Dzięki temu będziesz miał lepsze pojęcie o tym, co dzieje się na rynku. Dobrze jest też wiedzieć, którzy gracze kontrolują rynek. Na przykład, podczas gdy indeks NASDAQ-100 składa się z setki największych spółek z tej giełdy, największe 4 spółki stanowią ponad 40% jego wagi. To samo dotyczy również innych indeksów, np. wspomnianego wcześniej indeksu DAX.
Jest to ważony indeks giełdowy obejmujący dwadzieścia największych spółek z warszawskiej giełdy. Traderzy i inwestorzy mogą działać na tym rynku od 2013 roku. Ten indeks giełdowy tworzony jest na podstawie wolumenu transakcji, jakie zawierane są podczas obrotu notowanymi w nim spółkami. Przy jego obliczaniu nie uwzględnia się np. dywidend. Indeks WIG20 nie może zawierać więcej niż 5 spółek z jednego segmentu rynku, w związku z czym jego notowania bardzo dobrze odzwierciedlają stan polskiej gospodarki.
Kolejnym kryterium indeksu WIG20 jest fakt, że żadna spółka wchodząca w jego skład nie może stanowić więcej niż 10% jego wagi. Również w tym przypadku pełni to funkcję mechanizmu dywersyfikacyjnego. W skład indeksu WIG20 wchodzą takie spółki jak PKN ORLEN, mBank, Orange Polska, CD Projekt, JSW, PZU, KGHM, PGE czy Dino Polska. Do innych indeksów GPW należą MWIG40, WIG30, SWIG80 czy WIGDIV.
Uwaga: Indeksów jest oczywiście znacznie więcej. Przejdź do naszej listy i sprawdź, jakie są inne indeksy giełdowe.
Indeks giełdowy to nic innego jak liczba oparta na obliczeniach wybranego portfela akcji. W zasadzie każdy z nas może stworzyć własny indeks giełdowy i monitorować jego wyniki. Nawet jeśli chodzi o znany indeks giełdowy, nie znajdziesz go w czystej postaci na giełdzie. Może Cię to zdziwi, ale samymi indeksami giełdowymi w zasadzie nie można handlować.
Istnieją jednak kontrakty terminowe lub inne finansowe instrumenty pochodne, na przykład CFD lub ETF-y będące pochodnymi indeksów giełdowych. Krótko mówiąc, na rynku działa ktoś, kto stworzył portfel z akcji wchodzących w skład indeksu (i regularnie go aktualizuje), a Ty inwestujesz w ten portfel.
Do handlu indeksami można również wykorzystać kontrakty terminowe. Kontrakty terminowe to instrumenty podlegające obrotowi na giełdzie i surowym regulacjom. Kontrakty terminowe będące przedmiotem obrotu są standardyzowane i mają określony termin zapadalności, po którym muszą zostać odnowione (rollover). Do handlu nimi potrzebny Ci będzie broker z dostępem do rynku futures. Ogromną zaletą kontraktów terminowych jest standardyzacja i ścisłe zasady, natomiast główna ich wada polega na standardyzacji wolumenów, które są zbyt duże dla inwestorów detalicznych. Marże mogą wynosić tysiące złotych i są ustalane przez giełdę.
W przeciwieństwie do tego, CFD nie są przedmiotami obrotu na giełdzie, a ich ceny odzwierciedlają wartości innych produktów giełdowych. Kontrahentem jest broker/market maker i jego klienci. W praktyce więc każdy CFD broker może oferować nieco inną cenę. Nie ma tutaj terminu zapadalności ani minimalnych wolumenów. CFD wydają się być oczywistym wyborem, ale uwaga! Nie podlegają one tak ścisłej regulacji i zasadom. Należy jednak zauważyć, że brokerzy CFD podlegają nadzorowi legislacyjnemu – zdecydowanie nie mogą oni robić co im się podoba, dlatego w ostatnich latach brokerzy o nieuczciwych praktykach są raczej rzadkością. Mimo to dobrze jest znać te podstawowe różnice między kontraktami CFD a kontraktami futures.
W przypadku indeksów giełdowych w grę wchodzą również fundusze typu ETF. Chodzi o fundusze, które wyemitowały swoje akcje i które są przedmiotem obrotu na giełdzie tak jak inne akcje. Jeśli skład ETF-u odzwierciedla jakiś indeks, to można od niego oczekiwać, że będzie osiągać identyczne wyniki. Do zalet ETF-ów należy możliwość handlu lewarowanego, czyli kupna większej ilości aktywów za pomocą mniejszej kwoty (efekt dźwigni). W zasadzie pożyczasz pewną część pieniędzy od brokera, co pozwala Ci handlować dużo większym wolumenem niż na jaki pozwala Twoje konto handlowe. Ale uwaga! Dźwignia finansowa może Ci dać wysoki zysk, ale też stratę. Zachowaj więc ostrożność.
Przede wszystkim zależy to od tego, jak długo chcesz posiadać indeks giełdowy oraz jakich instrumentów finansowych zamierzasz użyć do handlu indeksami. Ogólnie można powiedzieć, że indeks giełdowy w obiecującym sektorze powinien w dłuższej perspektywie rosnąć. Daje to bezpośrednio możliwość długoterminowego posiadania indeksu giełdowego. Co więcej, indeks to benchmark dla funduszy, a zdecydowana większość funduszy nawet nie osiąga jego wyników.
Z drugiej strony istnieją możliwości spekulacji na spadkach cen oraz handlu lewarowanego (z dźwignią). Pozwalają one otwierać i zamykać pozycje nawet w ciągu minut czy sekund (scalping). Pod tym względem tak naprawdę zależy tylko od Twojej strategii handlowej. charakteru, możliwości czasowych i celów.
Jeśli chodzi o samą strategię handlową, powinna ona zostać opracowana na podstawie własnego postrzegania ruchów cenowych przez inwestora. Strategie przejęte od innych osób oraz tzw. strategie uniwersalne zwykle nie działają. W ramach opracowywania strategii handlowej należy również wziąć pod uwagę okres posiadania indeksu giełdowego oraz ilość czasu, jaki można poświęcić na zarządzanie pozycją.
Od ustalonej w ten sposób strategii handlowej będzie zależał wybór odpowiedniej metody handlu/instrumentu. W przypadku mniejszych i długoterminowych inwestycji w indeksy warto wybrać ETF-y. Przy bardziej aktywnym zarządzaniu pozycjami i wystarczającej wielkości kapitału warto rozważyć opcję kontraktów terminowych, a jeśli uważasz się za aktywnego tradera, oczywistym wyborem dla Ciebie są kontrakty CFD.
W pierwszej kolejności jest to portfel akcji, na które składa się dany indeks giełdowy. Poznaj najważniejszych przedstawicieli – zwykle jest ich tylko pięciu lub sześciu – którzy mogą kontrolować ponad połowę indeksu. Następnie wskazane jest monitorowanie wyników gospodarczych oraz analiza techniczna nie tylko na poziomie samego indeksu, ale także na poziomie wybranych akcji.
Oczywiście mamy tu też wpływy globalne, takie jak wypowiedzi polityków, menedżerów, bankierów centralnych itp. Nie mniej istotny wpływ mają tutaj nieoczekiwane wydarzenia, takie jak ataki terrorystyczne, wojny, klęski żywiołowe czy choroby cywilizacyjne (szczególnie jeśli chodzi o branżę farmaceutyczną).
Kwestia wyboru odpowiedniego brokera będzie zależała od tego, jaki instrument finansowy do handlu indeksami wybrałeś (kontrakty terminowe, CFD, ETF-y). Nie każdy broker oferuje wszystko, a większość brokerów nie oferuje wszystkiego. Z perspektywy inwestorów detalicznych najwięcej opłaca się handel kontraktami CFD lub inwestowanie w ETF-y. W takich przypadkach możemy polecić na przykład polskiego brokera XTB lub eToro. Jeśli zaś chcesz rozpocząć swoją przygodę z kontraktami terminowymi, warto wybrać Interactive Brokers lub Bossa, którzy są bardzo szanowani wśród doświadczonych traderów.
Jak już wiesz, indeksy giełdowe są powiązane z portfelami akcji, a akcje podlegają obrotowi giełdowemu tylko w określonych godzinach handlu. Ważne jest więc, aby śledzić, gdzie można handlować akcjami lub indeksami giełdowymi. W poniższej tabeli wykorzystaliśmy źródła od brokera XTB:
Rynki światowe | Główne godziny handlu (czas środkowoeuropejski) | Główne indeksy (symbole w XTB) |
Tokyo Stock Exchange | 1:00 – 8:00 | JAP225 |
Shanghai Stock Exchange | 2:30 – 8:00 | CHN |
Comp Stock Exchange of Hong Kong | 4:00 – 9:00 | HK |
Comp Frankfurt Stock Exchange | 9:00 – 17:30 | DE30 |
Euronext Paris | 9:00 – 17:30 | FRA40 |
London Stock Exchange | 9:30 – 17:30 | UK100 |
NYSE, NASDAQ, AMEX | 15:30 – 22:00 | US30, US100, US500 |
Uwaga na dni ustawowo wolne od pracy, kiedy giełdy są zamknięte (należy monitorować święta państwowe w zależności od kraju). Nawet jeśli nie zamierzasz handlować kontraktami futures, dobrze jest wiedzieć, kiedy nastąpi termin zapadalności kontraktów. W tych dniach bowiem panuje większa zmienność, i to nawet na instrumentach pochodnych.
Jeśli zdecydujesz się handlować indeksami giełdowymi za pomocą kontraktów CFD, to godziny otwarcia poszczególnych giełd nie muszą Cię obchodzić. W przypadku kontraktów CFD można składać zlecenia handlowe w dowolnym momencie tygodnia handlowego. Należy jednak wziąć pod uwagę, że w przypadku zamknięcia poszczególnych giełd zmienność indeksów giełdowych będzie ulegać wahaniom. Na przykład, zmienność będzie niższa podczas sesji azjatyckiej, ale wyższa podczas sesji amerykańskiej itp.
Chociaż na początku tego artykułu wspomnieliśmy, że skupimy się głównie na indeksach akcji, przyjrzyjmy się również indeksom towarowym.
Znaczenie obu rodzajów jest identyczne. Indeks towarowy, podobnie jak indeks giełdowy, to swego rodzaju wskaźnik wyników określonej grupy towarów. Indeksy towarowe nie są tak dobrze znane wśród inwestorów, co jednak nie umniejsza ich atrakcyjności. Surowce charakteryzują się albo bardzo niską zmiennością, albo przeciwnie – bardzo wyraźną zmiennością, na przykład w wyniku opublikowania takich wiadomości jak cięcia produkcji lub małe zbiory. Choć ta cecha stawia wyższe wymagania wobec kapitału, stwarza również bardzo ciekawe możliwości.
Do najbardziej znanych indeksów towarowych należą CRB Reuters/Jefferies a S&P GSCI. Indeks CRB zadebiutował już w 1957 roku i jest jednym z najstarszych. W obecnej chwili obejmuje 19 towarów, na przykład – złoto, srebro, cukier, gaz ziemny, ropę naftową (WTI, BRENT), miedź, kukurydzę i inne.
Indeks S&P GSCI został wprowadzony na rynek “dopiero” w 1991 roku. W jego skład wchodzi znacznie więcej towarów energetycznych (75%) niż w przypadku innych indeksów towarowych, takich jak Dow Jones Commodity Index.
Do pozostałych indeksów towarowych należą na przykład:
Jeśli nadal nie jesteś pewien, czy w ogóle warto zacząć handlować indeksami giełdowymi, mamy dla Ciebie kilka faktów. Indeksy giełdowe reprezentują grupę najlepszych akcji z danej lokalizacji geograficznej lub sektora. W ten sposób zapewniają znaczną dywersyfikację, którą trudno osiągnąć na własną rękę.
Indeksy giełdowe są uważane w długim terminie za stabilne i z nielicznymi wyjątkami za rosnące. Inwestują w nie duże firmy, a w przypadku aktywnych funduszy inwestycyjnych uznawane są za benchmark. Jeśli zdecydujesz się na inwestowanie długoterminowe, zaoszczędzisz z nimi sporo czasu.
Z notowań funduszy inwestycyjnych wynika, że często osiągają one wyniki gorsze od benchmarków, czyli właśnie od indeksów giełdowych. Co więcej, inwestując w fundusze giełdowe nie musisz ponosić opłat za wejście do funduszu, za zarządzanie funduszem czy za jego utrzymanie itp. To właśnie te cechy inwestowania w indeksy sprawiają, że są one tak popularne.
Na sam koniec musimy Cię ostrzec, że również w przypadku indeksów istnieje ryzyko utraty środków finansowych. Aby wyeliminować to ryzyko, zalecamy sprawdzić nasze artykuły edukacyjne, które pomogą Ci w handlu i inwestowaniu nie tylko w indeksy giełdowe.