Informacje na temat kryptowaluty Ethereum
Ethereum jest obecnie drugą najbardziej wartościową kryptowalutą na świecie pod względem kapitalizacji rynkowej. Wynika to z popularności jego blockchaina obsługującego inteligentne kontrakty, które już od kilku lat są głównym obszarem innowacji w tej dziedzinie technologii.
Ze względu na swoje parametry, blockchain Ethereum posiada tak szerokie zastosowanie, że pod koniec listopada 2021 roku był on podstawą dla tysięcy innych kryptowalut.
Chociaż w dzisiejszych czasach na rynku są dostępne tysiące różnych walut cyfrowych (kryptowalut), większość ludzi nadal nie orientuje się w tej branży, a pod pojęciem “kryptowaluta” rozumie jedynie Bitcoin. A szkoda, ponieważ Bitcoin zdecydowanie nie jest jedynym graczem na rynku. Nie mówiąc już o tym, że niektóre opcje mogą być nawet lepsze.
Dlaczego warto interesować się Ethereum? W czym jest lepsze czy gorsze od Bitcoina? Tego i wielu innych rzeczy dowiesz się z naszego artykułu.
Treść artykułu o Ethereum
Wprowadzenie do kryptowaluty ETH
Na początek należy wyjaśnić pewne pojęcia. Ethereum to zbiorcza nazwa dla całej sieci tej kryptowaluty i wszystkiego, co do niej należy. Poszczególne monety (coiny) tej sieci będziemy nazywali eterami lub ETH i oznaczali symbolem Ξ. Na blockchainie Ethereum pełnią one funkcję rodzimego środka płatniczego. Oznacza to, że wszelkie opłaty transakcyjne związane z korzystaniem z tej sieci muszą być płacone w eterach, przy tym, że ETH jest również używane do nagradzania walidatorów, którzy zapewniają bezpieczeństwo i decentralizację blockchaina.
Etery są również absolutnie niezbędne podczas korzystania z inteligentnych kontraktów i opartych na nich zdecentralizowanych aplikacji (dApps). Aplikacje te najczęściej świadczą usługi ze świata zdecentralizowanych finansów (DeFi), ale istnieje też kilka związanych np. z grami komputerowymi (GameFi).
Oprócz tego Ethereum służy również jako platforma dla setek tysięcy innych tokenów, które mogą zostać utworzone przez praktycznie każdego.
Uwaga: Według danych oficjalnej przeglądarki sieci Ethereum (etherscan.io), pod koniec lipca 2022 roku istniało ponad 566 000 tokenów ERC-20.
Więcej informacji o tym, czym są tokeny ERC-20 i jak właściwie działają, dowiesz się w dalszej części tego artykułu.
Szczególną popularnością cieszą się głównie Stablecoiny USDC i USDT, ale coraz głośniej również o NFT czy memecoinach, takich jak Shiba Inu. Wszystko to zwiększa zapotrzebowanie na ETH jako walutę bazową całej platformy, co z kolei prowadzi do wzrostu jego ceny.
Ethereum, podobnie jak Bitcoin, jest otwarte dla wszystkich. Wystarczy mieć dostęp do Internetu i posiadać kompatybilny portfel, ewentualnie konto na giełdzie kryptowalut.
I chociaż 1 moneta ETH jest obecnie warta $12 896, nie musisz czekać, aż zaoszczędzisz wystarczająco dużo pieniędzy na cały token.
Etery można bowiem podzielić nawet na 18 miejsc po przecinku. Najmniejsza frakcja ETH (0,000000000000000001 ETH), z jaką można cokolwiek robić, nazywana jest “wei” (1 wei = 10-18 ETH).
Jednostka wei jest więc czymś w rodzaju grosza dla polskiego złotego lub np. satoshi dla Bitcoina. Należy jednak zauważyć, że najczęściej używaną w praktyce jednostką Ethereum jest gigawei (w skrócie gwei), czyli 1 000 000 000 wei. W jednostkach gwei bowiem określane są opłaty transakcyjne. Wystarczy więc powiedzieć, że zamiast 0,000000001 ETH, opłata wynosi po prostu 1 gwei. To proste.
Dlaczego Ethereum jest tak popularne?
Ogromna popularność blockchaina Ethereum wynika prawdopodobnie z faktu, że chodzi o pierwszy na rynku programowalny blockchain obsługujący inteligentne kontrakty (smart contracts) i oparte na nich zdecentralizowane aplikacje (dApps).
Inteligentny kontrakt to po prostu program, którego kod źródłowy jest przechowywany pod konkretnym adresem na blockchainie. Inteligentne kontrakty są automatycznie uruchamiane przez wirtualny komputer o nazwie Ethereum Virtual Machine (EVM), gdy dojdzie do spełnienia określonych warunków (np. w momencie zaksięgowana określonej kwoty).
Jednym z najprostszych przykładów pokazujących działanie inteligentnych kontraktów w praktyce jest automat do kawy:
Wybierając napój z menu i wrzucając do automatu wymaganą kwotę, kontrakt zostanie zawarty, a automat zrobi Ci kawę i ewentualnie jeszcze zwróci resztę. Tak więc, automat do kawy, podobnie jak Ethereum, pozwala na zawarcie inteligentnego kontraktu i wykonanie go w oparciu o z góry określone warunki. Autorem tego przykładu jest Nick Szabo, wybitny informatyk zajmujący się kryptografią, który zdaniem niektórych pasjonatów kryptowalut może być tajemniczym Satoshi Nakamoto, twórcą Bitcoina.
Jednak w przeciwieństwie do automatu do kawy, Ethereum posiada otwarty kod źródłowy, co oznacza, że jest on dostępny dla wszystkich i każdy może uruchomić na nim własne inteligentne kontrakty/dApps napisane w kompatybilnym języku programowania. Pozwala to na szybki rozwój nowych inteligentnych kontraktów i aplikacji zdecentralizowanych.
Czym właściwie jest DeFi i jaką rolę odgrywa w nim Ethereum?
Przez DeFi można rozumieć usługi, które są bardzo zbliżone do usług powszechnie świadczonych przez banki, ubezpieczalnie i kantory. Jedyna różnica polega na tym, że w świecie DeFi usług tych nie świadczą duże korporacje międzynarodowe, ale ludzie pomagający sobie nawzajem, przy tym, że wszystko jest zautomatyzowane przez blockchain.
Zasadniczo nieograniczone możliwości wykorzystania ekosystemu Ethereum sprawiają, że liczba aktywnych adresów na blockchainie ETH, liczba zrealizowanych transakcji i cena samych eterów wciąż rosną.
Szczególną popularnością cieszą się głównie dApps z branży zdecentralizowanych finansów (DeFi), w których pod koniec 2021 roku zablokowano ponad 6,5 mln ETH.
Ponadto, po przejściu Ethereum na mechanizm Proof of Stake w 2022 roku doszło do zmiany tokenomii. W jej rezultacie walidatorzy otrzymują o około 90% więcej Ethereum za walidację transakcji niż pierwotnie górnicy. Krok ten doprowadził to spadku stopy inflacji Ethereum, a jeśli sieć posiadałaby naprawdę dużą liczbę aktywnych użytkowników, spalenie części opłat mogłoby nawet spowodować deflację tej kryptowaluty.
Ale niestety, nawet sieć Ethereum nie jest doskonała. Patrząc na ETH przez pryzmat trudnego do rozwiązania trylematu blockchaina (blockchain trilemma), Ethereum wraz z Bitcoinem można uznać za bezpieczny i zdecentralizowany blockchain, który jednak cierpi na niską przepustowość.
Nad rozwiązaniem trylematu pracuje Ethereum Foundation razem z szeroką społecznością programistów. 15 września 2022 roku miał miejsce ważny krok w tym kierunku – The Merge, innymi słowy połączenie pierwotnego Ethereum działającego na mechanizmie Proof of Work i istniejącego od 2020 roku łańcucha Beacon, który omówimy w dalszej części tego artykułu.
Tak więc, począwszy od września 2022 roku, Ethereum korzysta z algorytmu Proof of Stake, co rozwiązało przynajmniej problem z niezbyt ekologicznym kopaniem. Niestety, Ethereum pozostaje nadal trudne do skalowania, ale przynajmniej jest już zdolne do przyjęcia przyszłych aktualizacji, które powinny zasadniczo poprawić jego skalowalność, zwiększyć przepustowość i zmniejszyć opłaty.
Niemniej jednak, za jedną z największych wad Ethereum można więc nadal uznać wysokie opłaty transakcyjne oraz niską szybkość realizacji transakcji, która wynosi tylko około 10-15 transakcji za sekundę.
Cena przeciętnej transakcji w sieci Ethereum – w chwili pisania tego artykułu – wynosi mniej więcej 25 dolarów, czyli wielokrotnie więcej niż w przypadku konkurencyjnych blockchainów lub znienawidzonego przez wielu świata tradycyjnych banków.
Uwaga: Należy jednak zaznaczyć, że średnia ta obejmuje wszystkie zrealizowane transakcje, w tym złożone kontrakty. Zwykłe transakcje są wielokrotnie tańsze.
Blockchain Ethereum działa na zasadach opisanych przede wszystkim w oryginalnych whitepaper i yellowpaper. Od czasu do czasu ulegają one zmianom za pośrednictwem tzw. Ethereum Improvement Proposals (EIPs), czyli propozycji ulepszeń Ethereum, które mogą zostać złożone przez każdego, a następnie są rozpatrywane przez społeczność ETH, jeśli zmiany proponowane przez składającego są znaczące.
Do godnych uwagi EIPs można zaliczyć np. EIP-1559, który był częścią London hard forka i doprowadził do rewolucji w opłatach transakcyjnych, a także ERC-20 związany z rozszerzeniem standardu tokenowego (zasady, na których można emitować w sieci Ethereum nowe tokeny). Kolejnym jest np. EIP-3675, oryginalna propozycja przejścia Ethereum z mechanizmu Proof of Work na Proof of Stake.
Technologia za kulisami, czyli jak działa Ethereum?
Ethereum to blockchain, innymi słowy zdecentralizowana rozproszona baza danych składająca się z komputerów, na których działa tzw. oprogramowanie klienckie. Podczas gdy tradycyjna baza danych jest przechowywana na jednym komputerze lub zestawie komputerów należących do jednej firmy (np. Google lub Apple), kopia bazy danych Ethereum jest przechowywana na każdym komputerze podłączonym do blockchaina.
Komputery podłączone do blockchaina nazywane są nodami (węzłami). W poszczególnych węzłach przechowywana jest pełna historia transakcji na Ethereum, informacje o inteligentnych kontraktach, salda kont i wiele innych.
Węzły biorą również udział w potwierdzaniu bloków i transakcji, gwarantując w ten sposób decentralizację i bezpieczeństwo sieci, ale również dokładność danych.
Pełnienie funkcji węzła jest dobrowolne – może to robić w zasadzie każda osoba posiadająca komputer i dostęp do Internetu. Z przeglądu sieci Ethereum w czasie rzeczywistym w chwili pisania tego artykułu wynika, że najczęściej używanym klientem jest Geth, a największa liczba węzłów znajduje się w USA i w Niemczech.
Uwaga: Istnieją trzy różne rodzaje węzłów: lekkie (light), pełne (full) i archiwalne (archive). Przy tym, że tylko pełne węzły zawierają kopię całego blockchaina.
Pełnienie funkcji węzła to nie to samo co kopanie czy potwierdzanie transakcji. Węzeł zasadniczo wykonuje “tylko” synchronizację z zawartością blockchaina. Często jednak zdarza się, że walidatorzy transakcji pełnią również funkcję full node. W każdym razie, aby sieć Ethereum mogła sprawnie funkcjonować, potrzebne są zarówno nody, jak i walidatorzy. Jednak tylko walidatorzy transakcji są nagradzani eterami.
Stakowanie kryptowaluty ETH
Dawniej, w czasach przed merge Ethereum we wrześniu 2022 roku, sieć ta korzystała z konsensusowego mechanizmu Proof of Work (podobnie jak Bitcoin), w związku z czym możliwe było kopanie monet tej kryptowaluty. Obecnie jednak sieć Ethereum korzysta ze wspomnianego mechanizmu Proof of Stake, w którym zamiast kopania stosuje się stakowanie.
Stakowanie oznacza po prostu zablokowanie określonej ilości eterów, których walidatorzy czy delegatorzy używają, aby zagwarantować, że podpisane przez nich transakcje są poprawne.
Jak zacząć ze stakowaniem?
Stakowanie kryptowalut – w porównaniu z kopaniem – posiada jedną dużą zaletę, a mianowicie fakt, że praktycznie każdy może w nim wziąć udział. Kopanie wymaga bowiem zakupu stosunkowo drogiego sprzętu, który przez cały czas musi pracować na pełnych obrotach. Opłacalność kopania zależy więc nie tylko od ceny samego Ethereum, ale również ceny energii elektrycznej, która – jak wszyscy wiemy – jest obecnie dużym problemem.
W przypadku stakowania koparki kryptowalut nie są nam potrzebne. Ponadto, wybierając najprostszą i jednocześnie najmniej opłacalną drogę, potrzebne nam będą jedynie monety ETH o wartości przynajmniej kilkuset dolarów.
Kim jest walidator?
Dawniej górnicy Ethereum uruchamiali na swoich komputerach programy do kopania kryptowalut, które po prostu wchodziły w interakcję z blockchainem i rozwiązywały różne zagadki matematyczne. Walidatorzy, czyli twórcy nowych bloków w obecnej sieci Ethereum, korzystają z podobnych programów, tylko bez kopania. W przeciwieństwie do górników, walidatorzy są również zobowiązani do bycia online przez 24 godziny na dobę – w przeciwnym razie dotknie ich kara znana jako slashing.
Uwaga: Zanim doszło do wspomnianego wcześniej połączenia, górnikom ETH wystarczyło uruchomić tylko jednego klienta, ponieważ komunikacja z blockchainem odbywała się tylko w jednej warstwie (wykonawczej). W przypadku nowego Ethereum konieczne są dwa klienty – pierwszy w warstwie wykonawczej (zmodyfikowana wersja oryginalnych klientów górników), a drugi w warstwie konsensusowej, którym jest oryginalny klient łańcucha Beacon.
Jednocześnie istnieje jeden dosyć podstawowy warunek, którego dużej liczbie użytkowników nie sposób spełnić.
Aby zostać walidatorem, należy przeznaczyć na stakowanie (czyli posiadać) co najmniej 32 ETH.
32 eterów to więc kwota, bez której nie można dołączyć do grona walidatorów. Warto wspomnieć, iż walidatorzy mają do dyspozycji usługę o nazwie Staking as a Service (SaaS), co oznacza w praktyce znalezienie innej osoby – hosta – dla własnego węzła walidacyjnego. Walidatorzy korzystający z SaaS nadal posiadają swoje klucze prywatne, a zatem mają pod kontrolą swoje środki pieniężne, ale to, nad czym nie mają już pełnej kontroli, to obsługa infrastruktury węzła, którą zajmuje się dostawca. Jeżeli dostawca zawiedzie, walidator może stracić swoje środki w wyniku slashingu.
Jeśli nie masz pod ręką 32 eterów i chciałbyś zamknąć w stakingu mniejszą ilość tej kryptowaluty, polecamy wybór drogi delegatora.
Kim jest delegator? A co to znaczy pooled staking?
Jeśli chodzi o stakowanie (nie tylko Ethereum), to delegator to ogólnie użytkownik, który nie posiada własnego węzła walidacyjnego, ale podłącza się do węzła innego walidatora. Technicznie rzecz ujmując, pożycza mu własne środki (w tym przypadku etery), a w zamian za to otrzymuje udział w nagrodach za stakowanie (po odjęciu skromnej opłaty za korzystanie z usług walidatora).
W świecie Ethereum ten sposób stakowania nazywa się pooled staking – delegatorzy umieszczają swoje etery w pulach, a w zamian otrzymują token ERC-20 reprezentujący zablokowane przez nich środki. Może nim być np. syntetyczny derywat stETH z protokołu liquid staking Lido.
Uwaga: Pooled staking nie ma natywnego wsparcia w projekcie Ethereum, co oznacza, że wszystkie projekty oferujące takie usługi zostały stworzone przez strony trzecie, a Ethereum Foundation nie ponosi za nie żadnej odpowiedzialności.
O tym fakcie należy pamiętać zwłaszcza w odniesieniu do syntetycznych instrumentów pochodnych, które otrzymasz za zablokowanie swoich eterów w pulach. Istnieje bowiem ryzyko, że ich cena – w normalnych okolicznościach związana z wartością Ethereum – ruszy w niespodziewanym kierunku.
Oprócz Lido, sprawdzone staking pools można znaleźć w ofertach projektów takich jak Ankr, Rocket Pool czy StakeWise.
Stakowanie Ethereum na scentralizowanych giełdach kryptowalut
Jeżeli nie przemawia do Ciebie idea staking pools, wciąż masz do dyspozycji opcję stakowania kryptowalut na scentralizowanych giełdach. Należy jednak zaznaczyć, że programy stakingowe scentralizowanych giełd działają na różne sposoby oraz że tylko od samej giełdy zależy, co zdecyduje zrobić z dostarczonymi przez Ciebie kryptowalutami. Może na przykład wykorzystać Twoje etery jako zabezpieczenie dla swoich innych produktów lub do zwiększenia płynności na rynku. Niemniej jednak, zdecydowana większość eterów, które przeznaczysz do stakowania, prawdopodobnie zostanie przeznaczona na tworzenie nowych bloków.
EVM (Ethereum Virtual Machine)
Ważną częścią ekosystemu platformy Ethereum jest Ethereum Virtual Machine (EVM), czyli wirtualna i zdecentralizowana maszyna obliczeniowa, na którą składają się komputery-węzły (nodes).
Krótko mówiąc, EVM to środowisko do realizacji transakcji i uruchamiania inteligentnych kontraktów. EVM jest jednak w stanie wykonywać wszystkie możliwe zadania na blockchainie, gdyż jest tzw. Turing-complete, co oznacza, że umożliwia uruchomienie dowolnego kodu (np. właśnie inteligentnego kontraktu) dokładnie tak, jak zamierzał to jego twórca. Dlatego też EVM jest czasem określane jako “komputer świata”.
Ponieważ Ethereum jest programowalnym blockchainem z otwartym kodem źródłowym, każda osoba, która zna kompatybilny z nim język programowania, może stworzyć własne inteligentne kontrakty i inne zaawansowane aplikacje i uruchomić je na jego sieci.
Uwaga: Najczęściej używanymi językami programowania do tworzenia inteligentnych kontraktów na Ethereum są Solidity i Vyper.
Jeśli jest się bardziej doświadczonym programistą, można skorzystać z języków Yul i Yul+. Jednak do zalet Ethereum zalicza się również fakt, że umożliwia interakcję z blockchainem za pośrednictwem węzłów RPC w dowolnym języku programowania zdolnym korzystać z TCP/IP.
Protokół konsensusu
Ważną częścią każdego zdecentralizowanego blockchaina jest również protokół konsensusu (czasami nazywany również “mechanizmem konsensusu”). Ponieważ Ethereum jest zdecentralizowaną bazą danych, kopie blockchaina są przechowywane na komputerach wielu różnych osób i firm, z których większość nie zna się osobiście, a zatem nie ma do siebie zaufania. Mimo to muszą jakoś uzgodnić, jakie informacje staną się częścią blockchaina (np. saldo kont i kolejność transakcji).
Pomaga im w tym właśnie protokół konsensusu, który pozwala na osiągnięcie zgody bez konieczności wzajemnego zaufania między poszczególnymi uczestnikami sieci. Ethereum wykorzystuje mechanizm Proof of Stake, w którym losowo wybierani są walidatorzy, których zadanie polega na stworzeniu nowego bloku. Następnie zostaje wybrana komisja, która zatwierdza nowy blok, wysyłając go do pozostałych użytkowników poprzez tradycyjną dystrybucję sieciową.
W przeciwieństwie do wcześniejszego mechanizmu Proof of Work, w Proof of Stake tempo tworzenia nowych bloków jest stałe i z góry określone. Każdy blok tworzony jest w tzw. slocie, czyli 12-sekundowym oknie czasowym, w którym za każdym razem wybierany jest nowy walidator. Każde 32 bloki tworzą razem epokę, na której początku znajduje się blok kontrolny nazywany checkpointem.
Jeżeli znasz zasady, na których działa mechanizm Proof of Work, to zapewne wiesz, że bloki tworzone przez górników muszą zostać dodatkowo potwierdzone, aby nikt nie mógł “wyrwać” ich z blockchaina poprzez wyprzedzenie ich własnym łańcuchem bloków.
W przypadku Proof of Stake koncept potwierdzania transakcji działa na podobnych zasadach, ale z tą różnicą, że o ważności całej epoki, a dokładniej jej początkowego bloku (checkpointu), głosują dodatkowo wszyscy walidatorzy.
Walidacja dotyczy zawsze dwóch konkretnych checkpointów kolejnch epok. Gdy ponad dwie trzecie walidatorów osiągnie pozytywny konsensus na danej parze (proporcjonalnie do nastakowanego ETH), punkt kontrolny młodszej epoki zostanie uznany “ważny“, a checkpoint starszej epoki za “sfinalizowany”, co oznacza po prostu w pełni zatwierdzony blok. Kiedy tworzony jest nowy punkt kontrolny kolejnej epoki, wszystko dzieję się na nowo, a jeśli walidatorzy osiągną konsensus, pierwszy blok zostanie ponownie uznany za ważny i “sfinalizowany”.
Wszystkie trzy fazy finalizacji bloku można zobaczyć na poniższych trzech obrazkach (parametr Status). Pierwszy blok został utworzony niecałą minutę temu i dlatego nie jest jeszcze sfinalizowany. Drugi blok również nie jest jeszcze sfinalizowany, ale walidatorzy osiągnęli już konsensus co do jego epoki – jest on uznany za bezpieczny i “uzasadniony” (justified). Epoka ostatniego bloku jest już w pełni zwalidowana, a blok sfinalizowany. Aby zmienić transakcje we sfinalizowanym bloku, “napastnik” musiałby liczyć się z tym, że co najmniej jedna trzecia jego monet Ethereum zostanie dotknięta slashingiem.
Tak więc, walidatorzy są zachęcani przez nagrody do zatwierdzania transakcji, a tym samym zwiększania bezpieczeństwa i decentralizacji blockchaina.
Jest tak dlatego, że im bardziej zdecentralizowany jest blockchain (im więcej walidatorów i zaangażowanych węzłów), tym trudniej nim manipulować. Dzięki temu prawie niemożliwe jest tworzenie nowych bloków na Ethereum, które usunęłyby stare transakcje (co pozwoliłoby na double spending, tzn. podwójne wydanie tej samej monety) lub utworzenie fałszywych transakcji. Zmiana blockchaina Ethereum byłaby możliwa tylko w przypadku udanego ataku 51%, co jest jednak bardzo nieopłacalne i prawie niemożliwe do zrealizowania dla przeciętnego człowieka, a nawet instytucji.
Polityka pieniężna Ethereum (tokenomika)
Polityka monetarna kryptowalut i tokenów, tzw. “tokenomika”, to niezwykle ważna sprawa. Znając politykę pieniężną konkretnej kryptowaluty, znasz również jej podstawy ekonomiczne, co z kolei pozwala oszacować jej prawdziwą wartość oraz z czego się ona bierze.
Jeśli chodzi o kryptowaluty, polityka monetarna polega przede wszystkim na tym, jak powstają nowe monety/tokeny, jak odbywa się ich dystrybucja oraz czy i w jaki sposób są spalane (wycofywane z obiegu).
Na politykę monetarną coinów wpływa również sposób nagradzania walidatorów oraz polityka opłat transakcyjnych.
Większość czynników wpływających na tokenomikę konkretnego projektu można sprawdzić na stronach takich jak CoinMarketCap czy CoinGecko, ale zawsze zalecamy również przeczytanie whitepapera.
O polityce monetarnej Ethereum nie decyduje bank centralny, jak to ma miejsce w przypadku walut o wymuszonym obiegu, do których należą np. złote czy dolary. Tokenomika Ethereum jest częścią oprogramowania sieci i bardzo trudno ją zmienić, ponieważ takie posunięcie wymagałoby zgody większości jej użytkowników/uczestników.
We wrześniu 2022 roku w obiegu było około 122,5 miliona monet ETH. Większość eterów (72 miliony) została wydobyta w ramach tzw. bloku genesis (zupełnie pierwszego bloku) i rozdana deweloperom, inwestorom i Ethereum Foundation. Pozostałe około 50,5 miliona monet zostało wydobyte przez górników, z wyjątkiem kilku ostatnich, które powstały już za sprawą walidatorów.
Kiedy Ethereum korzystało jeszcze z mechanizmu Proof of Work, nagroda za każdy wydobyty blok wynosiła w zasadzie 2 pełne etery + opłaty transakcyjne, przy tym, że od czasu aktualizacji EIP-1559 część opłat transakcyjnych została zniesiona (spalona).
Jak już wcześniej wspomniano, działanie Ethereum po Merge z technicznego punktu widzenia rozdzieliło się na dwie sfery – wykonawczą i konsensusową. Dwa wspomniane etery za wydobycie bloku wypłacano właśnie poprzez warstwę wykonawczą – ta statyczna nagroda jest teraz w pełni anulowana, co widać w jednym z aktualnych bloków na poniższym obrazku.
W warstwie konsensusowej nagrody nadal jednak są wypłacane, i to w wysokości około 1 600 eterów dziennie.
W porównaniu z około 13 000 ETH podczas ery kopania, mowa tutaj o spadku w wysokości ok. 90%, co oznacza radykalne zmniejszenie stopy inflacji.
A jeśli weźmiemy pod uwagę mechanizm spalania opłat transakcyjnych, można argumentować, że przy wystarczającym obciążeniu sieci Ethereum może być nawet deflacyjne.
Ostateczna liczba tokenów lub monet ETH, które zostaną utworzone i znajdą się w obiegu, nie jest znana – zależy bowiem od liczby utworzonych bloków. Jest to znacząca różnica w stosunku do Bitcoina, w którego przypadku znana jest maksymalna liczba wybitych monet – 21 milionów.
Oczywiście, im więcej coinów w obiegu, tym niższa ich wartość. Wynika to z podstawowej lekcji ekonomii, że cenne jest to, co jest rzadkie. Dzięki stakowaniu, ilość Ethereum na rynku wzrasta o około 0,5% rocznie, co stanowi znaczną różnicę w stosunku do sytuacji sprzed Merge, kiedy inflacja wynosiła około 4,5%.Wraz ze spalaniem opłat transakcyjnych i wykorzystaniem ETH we wszelkiego rodzaju aplikacjach, jak również z uwagi na fakt, że pasjonaci kryptowalut czasami tracą dostęp do swoich portfeli cyfrowych z ETH, wzrost liczby monet Ethereum na rynku jest jeszcze wolniejszy, a tym samym presja na cenę maleje.
Wpływ EIP-1559 na tokenomikę Ethereum
Jedną z najistotniejszych zmian pod względem polityki monetarnej w sieci Ethereum okazała się aktualizacja London hard fork (EIP-1559). W rezultacie EIP-1559 bowiem opłata transakcyjna składa się teraz z opłaty podstawowej (base fee) i napiwku (priority fee).
Podczas gdy napiwek należy do walidatora, który umieszcza transakcję w bloku, cała opłata podstawowa zostaje spalona. W rezultacie podaż ETH maleje, co teoretycznie powinno doprowadzić do wzrostu jego ceny.
Niemniej jednak, samo spalanie części opłat transakcyjnych raczej nie pokona na dłuższą metę inflacji spowodowanej emisją nowych ETH jako nagrody dla górników, choć w przypadku niektórych bloków rzeczywiście tak się dzieje.
W każdym razie, od czasu wejścia w życie aktualizacji EIP-1559, spalono już ponad pół miliona ETH o łącznej wartości około 1,7 miliarda dolarów. Tempo spalania Ethereum można śledzić na stronie watchtheburn.com.
Ethereum a opłaty transakcyjne
Sieć Ethereum wymaga od użytkowników uiszczania opłat transakcyjnych (gas fees). Im bardziej złożona jest transakcja, tym więcej mocy obliczeniowej (nazywanej “paliwem”) ona wymaga i tym droższa jest jej realizacja.
Tak więc, jeśli chcesz skorzystać z inteligentnego kontraktu, wysłać jakiś token lub wybić własny (np. NFT) w sieci Ethereum, musisz uiścić odpowiednią opłatę w ETH. Opłaty są płacone w ETH, ale podawane w gwei.
Standardowy “przelew” Ethereum wymaga 21 000 jednostek paliwa (ok. 3 dolary), podczas gdy bardziej wymagające pod względem mocy obliczeniowej realizacje inteligentnych kontraktów mogą wymagać od 100 000 nawet do 200 000 jednostek paliwa (ok. 15 dolarów).
Uwaga: Taryfę określającą ilość paliwa potrzebnego do wykonania różnych operacji można sprawdzić w yellow paper jako załącznik G.
Najpewniejszym sposobem na sprawdzenie ilości paliwa potrzebnego do realizacji transakcji jest skorzystanie z kalkulatora, na przykład ETH Gas Station, przy tym, że taką funkcję oferuje większość portfeli cyfrowych. Szczegółowe informacje na temat kosztów i ilości paliwa są dostępne np. na stronie Etherscan.
Opłaty transakcyjne pełnią funkcję zachęty dla walidatorów do przetwarzania i walidacji transakcji użytkowników. Ponadto, opłaty te chronią Ethereum przed niektórymi atakami, na przykład w formie przeciążenia sieci bezużytecznymi transakcjami (spam). Celem pobierania opłat w sieci jest więc jak najbardziej efektywna dystrybucja mocy obliczeniowej EVM.
Niemniej jednak, popularność i szerokość zastosowania Ethereum (szczególnie jeśli chodzi o DeFi i NFT) w przeszłości nieraz doprowadziła do przeciążenia blochchaina, co powoduje nie tylko spowolnienie w sieci, ale jednocześnie znacząco podnosi opłaty transakcyjne. W takich sytuacjach bowiem użytkownicy muszą zaoferować walidatorom wyższe napiwki, aby przepłacić innych użytkowników i jak najszybciej wprowadzić swoją transakcję do bloku. W porównaniu do konkurencyjnych blochchainów obsługujących inteligentne kontrakty, Ethereum nie wypada dobrze.
Warto zaznaczyć, że sposób, w jaki obliczane są opłaty transakcyjne, w rezultacie wspomnianej już kilkakrotnie aktualizacji EIP-1559 uległ znaczącej zmianie. Pomimo tego, opłaty te pozostają na znacznie wysokim poziomie.
Problem niewystarczającej skalowalności Ethereum powinien zostać rozwiązany po wdrożeniu szeregu innych aktualizacji, w szczególności aktualizacji o nazwie Surge wprowadzającej sharding. Oprócz tego już teraz można skorzystać z niektórych rozwiązań dla Ethereum z drugiej warstwy (np. Polygon) oferujących szybsze i tańsze transakcje.
Niezaprzeczalną jednak zaletą mechanizmu opłat po londyńskim hard forku Ethereum jest wyższy stopień automatyzacji. Nie ma już konieczności dostosowywania opłat do aktualnych warunków rynkowych, ponieważ podstawowa wysokość opłaty jest ustalana automatycznie. Użytkownicy mogą też teraz ograniczyć maksymalną wysokość opłaty, jaką są gotowi uiścić za transakcję (gas limit), przy tym, że jeśli rzeczywista opłata będzie niższa od limitu, zostanie im zwrócona reszta. Nie można więc powiedzieć, że opłaty transakcyjne w rezultacie EIP-1559 stały się niższe, ale przynajmniej są teraz bardziej przewidywalne i przyjaźniejsze dla użytkownika.
Tak więc, od czasu London hard forka (EIP-1559), dla każdego bloku obowiązuje określona opłata bazowa (base fee) reprezentująca minimalną cenę włączenia transakcji do bloku. Opłata bazowa jest obliczana przez sieć na podstawie aktualnego popytu. Ponieważ opłata podstawowa jest spalana (niszczona), oczekuje się, że użytkownicy oprócz opłaty bazowej zapłacą również napiwek (priority fee) dla walidatorów (portfele kompatybilne z London hard forkiem ustawia go automatycznie). Napiwki motywują walidatorów do włączania transakcji w bloki. Gdyby nie było opłat priorytetowych, walidatorzy mogliby uznać za bardziej opłacalne tworzenie pustych bloków, ponieważ otrzymaliby tę samą, z góry określoną nagrodę, jednak za mniej pracy. Im wyższy napiwek ustawisz, tym szybciej Twoja transakcja zostanie zrealizowana.
Obliczenie opłaty transakcyjnej wygląda następująco: jednostki paliwa (limit) * (opłata podstawowa + napiwek).
Przykład: Załóżmy, że Vitalik chce wysłać 1 ETH do Satoshi’ego. Zgodnie z yellowpaper (dodatek G) taka transakcja wymaga 21 000 jednostek paliwa, a aktualna cena jednej jednostki wynosi 100 gwei. Ponieważ Vitalik jest dobrym człowiekiem, ale przede wszystkim chce, aby transakcja odbyła się prawidłowo, dodaje jeszcze napiwek dla walidatorów w wysokości 10 gwei.
Wysokość opłaty transakcyjnej można obliczyć w następujący sposób: 21 000 razy (100+10) = 2 310 000 gwei (0,00231 ETH). Gdy Vitalik wprowadzi transakcję, z jego konta odejdzie łącznie 1,00231 ETH. Satoshi otrzyma tylko 1,00000 ETH. Walidator zatwierdzający blok otrzyma napiwek w wysokości 0,00021 ETH. Opłata podstawowa w wysokości 0,0021 ETH zostanie spalona. Gdyby jednak Vitalik ustawił zbyt niską wartość opłaty bazowej, np. 0,0020 ETH, straciłby tę kwotę, ale do transakcji by nie doszło.
Jakie są zastosowania Ethereum?
Nowe tokeny
ETH to daleko nie jedyna waluta, jakiej tokeny są zapisane w blockchainie Ethereum. W rzeczywistości każdy może wybić w sieci Ethereum nowe rodzaje aktywów cyfrowych zwanych “tokenami”, czy to wymienialne (fungible tokens), czy niewymienialne (non-fungible tokens, innymi słowy NFT).
Do tej pory ludziom udało się “tokenizować” tradycyjne waluty i inne aktywa, na przykład towary (obie te kategorie są zbiorczo określane jako stablecoiny), kryptowaluty z innych blockchainów (mowa o tokenach opakowanych lub zastawionych, takich jak wBTC), sztukę, artefakty z gier (NFT), a nawet samych siebie.
Aby nowe tokeny działały poprawnie, zaleca się przestrzeganie odpowiedniego standardu tokenowego podczas ich tworzenia. Dla tokenów wymiennych istnieje standard ERC-20, a dla NFT standardy ERC-721 i ERC-1155.
Jeśli chcesz stworzyć własny token ERC-20, możesz to zrobić np. tutaj. A jeśli zamierzasz wybić własne NFT, polecamy np. OpenSea.
Jest to naprawdę śmiesznie proste i każdy może to zrobić. Wszystko czego potrzebujesz to kompatybilny portfel kryptowalutowy, na przykład MetaMask czy Trust Wallet, oraz ETH w ilości wystarczającej na pokrycie opłaty za wybicie. Obecnie – w chwili pisania tego artykułu – istnieje już ponad pół miliona tokenów ERC-20.
Bardzo ważną częścią ekosystemu Ethereum są stablecoiny, które chronią ich posiadaczy przed zmiennością cen. Inwestorzy i traderzy starają się wymienić swoje kryptowaluty na stablecoiny w odpowiednich do tego chwilach, aby chronić ewentualne zyski przed korektą cenową lub początkiem rynku niedźwiedzia. Robią tak dlatego, że cena stablecoinów jest powiązana z ceną waluty fiducjarnej (np. dolara) lub towaru (np. złota), co czyni ją – przynajmniej w porównaniu z kryptowalutami – stabilną.
Stablecoiny cieszą się ogromną popularnością – we wrześniu 2021 roku łączna wartość wszystkich wyemitowanych stablecoinów przekroczyła 82 miliardów dolarów.
Zapotrzebowanie na stablecoiny oznacza również zwiększony popyt na etery, gdyż ETH są potrzebne do uiszczenia każdej opłaty w tej sieci.
Do najpopularniejszych stablecoinów w blockchainie Ethereum należą zdecydowanie Tether (USDT) i USD Coin (USDC), których cena odzwierciedla kurs dolara amerykańskiego (w stosunku 1:1). Co więcej, te stablecoiny działają również na innych blockchainach (Solana, Tron i Algorand). Innym ciekawym stablecoinem jest PAXG, token związany z ceną złota (1 PAXG = 1 uncja trojańska złota) czy DAI, który powstaje i zostaje spalony w sposób zdecentralizowany.
Uwaga: W maju 2022 roku zaufanie inwestorów kryptowalutowych do stablecoinów zostało mocno zachwiane. W tym miesiącu bowiem miał miejsce upadek kryptowaluty LUNA (obecnie LUNC), jednej z największych walut cyfrowych, oraz jej stablecoina UST.
Stablecoiny można więc uznać za swego rodzaju most między walutami cyfrowymi a fiducjarnymi. Również na nich można zarabiać w DeFi poprzez pożyczanie, zapewnianie płynności i yield farming. Należy jednak pamiętać, że nie zawsze mogą być tak stabilne, jak mogłoby się wydawać, ponieważ waluty fiat, z którymi są powiązane, podlegają obecnie wysokiej inflacji.
DApps działające na Ethereum
Zdecentralizowane aplikacje (dApps) to zasadniczo złożone inteligentne kontrakty, które wykorzystują blockchain jako repozytorium danych. Każdy pasjonat kryptowalut może przeczytać kod źródłowy zdecentralizowanej aplikacji i poszukać błędów lub wejść w interakcję z nią i z niej korzystać.
W momencie spełnienia z góry ustalonych warunków, inteligentny kontrakt jest automatycznie realizowany w środowisku EVM, więc nie ma ryzyka, że wyślesz swoje kryptowaluty kontrahentowi, a on następnie nie spełni swoich zobowiązań. Ogromną zaletą dApps działających na Ethereum jest ich interoperacyjność, innymi słowy zdolność do łatwej wymiany danych. Dzieje się tak z powodu wspomnianych wcześniej standardów tokenowych i podobnych do siebie działań, które inteligentne kontrakty mogą wykonywać.
Zdecentralizowane aplikacje znajdują zastosowanie szczególnie w branży zdecentralizowanych finansów (DeFi). Liczba użytkowników DeFi rośnie, i to w bardzo szybkim tempie.
Zatem to w szczególności zdecentralizowane giełdy (Uniswap, SushiSwap), protokoły pożyczkowe (Aave, Compound, Maker) oraz platformy yield farming odpowiadają za ogromną liczbę codziennych transakcji w sieci Ethereum.
Zanim upadła, pożyczki w sieci Ethereum oferowała również np. firma Celsius. W jej przypadku jednak nie chodziło o zdecentralizowaną aplikację, lecz o prywatną firmę świadczącą usługi w świecie kryptowalut (podobnie jak Binance). Alternatywą dla Celsiusa jest np. platforma Nexo.
Uwaga: Celsius ogłosił bankructwo latem 2022 roku z powodu poważnych problemów finansowych związanych z gwałtownym upadkiem rynku kryptowalutowego i złej strategii obsługi funduszy klientów.
Warto również wspomnieć o Polygonie (dawniej Matic Network) – rozwiązaniu warstwy 2 dla Ethereum (podobnie Lightning Network jest rozwiązaniem warstwy 2 dla Bitcoina). Polygon działa “nad” blockchainem Ethereum, z którym jest “jedynie” połączony.
Transakcje są więc realizowane na Polygonie, ale następnie potwierdzane w partiach i wysyłane do sieci Ethereum. Skalowanie odbywa się więc poza Ethereum, co znacząco zwiększa prędkość w sieci Polygonu, jednocześnie obniżając opłaty transakcyjne.
Architektura Polygona korzysta z protokołu konsensusu Proof of Stake. Jedną z najbardziej znanych aplikacji wykorzystujących Polygon jest Aave, które umożliwia zarabiać na kryptowalutach za pośrednictwem zapewniania płynności. Przeniesienie zdecentralizowanych aplikacji na Polygon lub inne rozwiązanie warstwy 2 (np. Optimism) teoretycznie mogłoby rozwiązać problem chronicznego przeciążenia sieci Ethereum. Wadą rozwiązań warstwy 2 jest to, że nie są one tak bezpieczne jak sama warstwa blockchaina, innymi słowy layer 1.
Ogólnie można stwierdzić, że liczba eterów zamkniętych w inteligentnych kontraktach od dłuższego czasu rośnie. Tym samym Ethereum posiada dużą przewagę nad innymi blockchainami oferującymi tego typu kontrakty (np. BNB Smart Chain czy Solana). Przynajmniej na razie.
Z wykresu jasno wynika, że BNB zdołał już podbić znaczącą część rynku, a Solana również staje się coraz bardziej popularna. Wadą sieci Ethereum są oczywiście wysokie opłaty transakcyjne i niska prędkość.
Niewymienialne tokeny – NFT
NFT, czyli niewymienialne bądź niewymienne tokeny (non-fungible tokens), to unikalne aktywa cyfrowe, których własność jest – podobnie jak w przypadku kryptowalut – ewidencjonowana na blockchainie. W przeciwieństwie do kryptowalut, NFT nie są jednak wymienialne.
Oznacza to, że jednego kociątka NFT nie można zastąpić innym, nawet jeśli równie uroczym.
W przeciwieństwie do tego, w przypadku kryptowalut nie ma znaczenia, którą z monet tego samego typu (np. ETH) pożyczysz, a którą zwrócisz. NFT zazwyczaj reprezentują własność określonego majątku, takiego jak cyfrowe lub tradycyjne dzieło sztuki i przedmiot kolekcjonerski, nazwa domeny, postać w grze i broń itp. Własność NFT to jednak nie to samo co prawo autorskie lub licencja, gdyż w momencie sprzedaży NFT nie przechodzą one na kupującego (chyba że uzgodniono inaczej).
Jeśli już mowa o NFT na Ethereum, zdecydowanie warto wspomnieć o prawdopodobnie pierwszej grze blockchainowej – CryptoKitties, która już od 2017 roku umożliwia kupowanie, hodowanie (krzyżowanie) i sprzedawanie za etery cyfrowych kociąt zapisanych w sieci Ethereum.
Każdy kot posiada unikalny numer i własne DNA, które może być częściowo przekazane następnemu pokoleniu. Własność i genom “kryptokotów” są rejestrowane w sieci Ethereum jako token ERC-721.
Jest to jedna z pierwszych aplikacji blockchainowych i kolekcji NFT zaprojektowanych dla rozrywki. W grudniu 2017 roku popularność tej gdy doprowadziła do przeciążenia blockchaina Ethereum, co z kolei spowodowało zdrożenie opłat transakcyjnych do niespotkanego wcześniej poziomu. W pewnym momencie gra CryptoKitties była odpowiedzialna za 25% ruchu sieciowego na Ethereum.
Innym znanym przykładem wykorzystania NFT jest meme Disaster Girl, który w kwietniu 2021 roku został sprzedany przez Zoë Roth (na zdjęciu) kolekcjonerowi o pseudonimie @3FMusic. Za NFT otrzymała 180 ETH, co w momencie zawarcia umowy dawało około 473 000 dolarów (2,1 miliona złotych). Wcześniej jej zdjęcie rozprostrzeniało się w Internecie jako meme, przy tym, że Zoë nie otrzymała za to ani jednego gwei.
Projektów NFT jest cała masa, a zdecydowana większość z nich wykorzystuje blockchain Ethereum. Jednak w porównaniu do DeFi, rynek NFT jest wciąż stosunkowo mały. Mimo to nie sposób wymienić wszystkich ciekawych projektów NFT. Do bardziej znanych należą jeszcze CryptoPunks, których osobliwością jest to, że działają jako token ERC-20, mimo że istnieje dedykowany standard dla NFT – ERC-721. Większość transakcji z udziałem NFT na Ethereum ma miejsce na OpenSea i LooksRare.
Partnerzy Ethereum
Dobra reputacja Ethereum wynika również z faktu, że w ramach własnych projektów korzysta z niego wiele dużych firm, takich jak Amazon, BNB Paribas, Citigroup, Google, Intel, Mastercard, MetLife, Samsung, Siemens i inne. W przypadku Ethereum z pewnością nie jest więc tak, że jest to bezużyteczna technologia bez realnego zastosowania. Powstał nawet sojusz firm o nazwie Enterprise Ethereum Alliance (EEA), którego celem jest rozszerzenie komercyjnego wykorzystania tej kryptowaluty i jej blockchaina. Sojusz ten publikuje między innymi zestaw zasad i specyfikacji technicznych o nazwie Enterprise Ethereum, aby ułatwić przedsiębiorstwom wdrażanie Ethereum w swoich produktach i usługach. Do najważniejszych członków EEA należą Cisco, Ernst and Young, FedEx, JPMorgan Chase i Microsoft.
ETH znajduje się również w portfelach kilku dużych firm (Block (Square), PayPal) i funduszy (Brevan Howard i Grayscale Ethereum Trust). Popularna inwestorka Cathie Wood, CEO firmy inwestycyjnej Ark Invest, również jest optymistycznie nastawiona do Ethereum i przewiduje, że w przyszłości będzie ono rosło szybciej niż Bitcoin. Podobnie Elon Musk potwierdził, że w jego portfelu – obok Bitcoina i Dogecoina – znajduje się również Ethereum.
Zalety i wady kryptowaluty ETH
Zalety
- Dominacja na rynku: Waga Ethereum polega nie tylko na tym, że chodzi o drugą największą kryptowalutę pod względem kapitalizacji rynkowej, ale przede wszystkim na jego obszernej infrastrukturze, która dała początek ponad pół milionowi innych kryptowalut. Obsługa inteligentnych kontraktów oraz niebywale szeroki ekosystem różnych zdecentralizowanych aplikacji sprawiają, że Ethereum jest powszechnie uznawane za najlepszą podstawę do budowania nowych projektów.
- Decentralizacja i bezpieczeństwo: O bezpieczeństwo Ethereum dbają setki tysięcy walidatorów z całego świata, za których sprawą można je uznać za szeroko zdecentralizowane. Zdaniem niektórych ekspertów implementacja standardu Proof of Stake okazała się złą decyzją – prawdą jest, że w czasach mechanizmu Proof of Work sieć Ethereum osiągała hashrate większy niż 850 PH/s (lipiec 2022), co w świecie kryptowalut jest raczej niebywałe. Jedynym “konkurentem” Ethereum pod tym względem był Bitcoin, którego hashrate w tym samym czasie był jeszcze mniej więcej 200 000 razy większy. Po przejściu na mechanizm Proof of Stake, na Ethereum działa ponad 400 000 walidatorów (wrzesień 2022 r.), co (ponownie) jest ogromną liczbą jak na ten standard.
- Zaplanowane aktualizacje: Obecnie są w przygotowaniu dwie kolejne aktualizacje ekosystemu Ethereum – Surge i Verge. Zastosowanie shardingu i ZK Rollups pozwoli osiągnąć przepustowość na poziomie nawet do 100 000 transakcji za sekundę, co stanowi ogromną różnicę w porównaniu do aktualnych 15. Prawdopodobnie największą zaletą tych aktualizacji dla przeciętnego użytkownika będzie drastyczna redukcja opłat,
- Aktywna społeczność użytkowników i deweloperów: Zespół stojący za Ethereum składa się programistów-pasjonatów kryptowalut o ogromnym doświadczeniu, którzy są również w bliskim kontakcie ze społecznością i uważnie jej słuchają.
- Partnerstwa z dużymi korporacjami i zaufanie inwestorów instytucjonalnych: Duże korporacje doskonale zdają sobie sprawę z potencjału Ethereum, integrując jego usługi z własnymi produktami. Ethereum to jednak nie tylko przydatna infrastruktura o szerokim zastosowaniu, ale również ciekawa możliwość inwestycyjna. Wiele firm (takich jak Paypal czy Block) posiada “kilka” eterów i zamierza je trzymać na długą metę. Oprócz tego Ethereum wchodzi również w skład portfeli wielu największych funduszy kryptowalutowych.
Wady
- Niska skalowalność i wysokie opłaty: Niska skalowalność i czasami absurdalnie wysokie opłaty to chyba największe obecne problemy uniemożliwiające szerszą adopcję Ethereum. Blockchainowy trylemat to dobrze znany problem, z którego wynika, że zawsze należy szukać kompromisów między bezpieczeństwem, decentralizacją a przepustowością. Ethereum i Bitcoin, dwójka największych graczy w świecie kryptowalut, wyróżniają się pod względem bezpieczeństwa i decentralizacji, ale pozostają daleko w tyle, jeśli chodzi o przepustowość. Ethereum jest zaprojektowane do przetwarzania mniej więcej 10-15 transakcji na sekundę, ale popyt na nie jest znacznie wyższy. Dlatego użytkownicy często muszą oferować wyższe opłaty walidatorom (dawniej górnikom), aby włączyć własną transakcję do blockchaina. Niska przepustowość sieci skutkuje opłatami sięgającymi w skrajności nawet do kilkuset dolarów za prostą wymianę dwóch tokenów.
- Istnieją już bardziej nowoczesne rozwiązania w zakresie inteligentnych kontraktów: Chociaż na Ethereum możliwe jest tworzyć inteligentne kontrakty w języku innym niż Solidity, infrastruktura EVM jest nadal ograniczająca. Aczkolwiek większość ataków hakerskich na wszelkiego rodzaju zdecentralizowane aplikacje zasadniczo wynika z błędów w kodzie spowodowanych przez programistów, środowisko Solidity często odgrywa w tym pewną rolę. Nowe blockchainy obsługujące EVM (np. Cardano, Telos czy Kadena) nierzadko wprowadzają własne, zupełnie nowe języki programowania (np. Pact czy Plutus) mające na celu rozwiązanie problemów Solidity.
- Nieznaczny spadek decentralizacji i bezpieczeństwa po przejściu na Proof of Stake: Jak zauważyliśmy powyżej, trylemat blockchaina zawsze zmusza nas do kompromisu. A ponieważ Ethereum w obecnym stanie jest w głębszym stopniu raczej bezużyteczne (z powodu ekstremalnie niskiej przepustowości i wysokich opłat), deweloperzy są zmuszeni do implementacji aktualizacji zwiększających skalowalność, takich jak sharding lub głębsze wsparcie dla ZK Rollups. Jednak, aby było możliwe w pełni zintegrować te aktualizacje, deweloperzy musieli zmienić sposób, w jaki osiągany jest konsensus między walidatorami transakcji. Chociaż Proof of Stake, sharding i dowody z wiedzą zerową wielokrotnie zwiększają przepustowość sieci, liczba walidatorów jest mniejsza niż górników w czasach Proof of Work, co ma nieco negatywny wpływ na decentralizację sieci.
- The DAO hack: Uszczerbek na reputacji Ethereum i związany z nim hard fork, w rezultacie którego blockchain podzielił się na Ethereum i Ethereum Classic.
Bitcoin a Ethereum – główne różnice
Bitcoin to największa kryptowaluta na świecie, przy tym, że Ethereum zajmuje drugie miejsce – jego kapitalizacja rynkowa jest jednak o około 70% mniejsza. Chociaż obie kryptowaluty działają na zasadzie zdecentralizowanej bazy danych (blockchainie) i transakcje w ich sieciach są potwierdzane przez samych użytkowników, są między nimi duże różnice. Różnią się nie tylko mechanizmem osiągania konsensusu, ale również pod względem celu i misji.
Podczas gdy Bitcoin powstał w celu stworzenia sieci płatności internetowych na miarę XXI wieku, Ethereum zostało stworzone przede wszystkim w celu ulepszenia i korzystania z inteligentnych kontraktów.
Kilka ciekawych faktów:
- Ethereum zostało “uruchomione” w 2015 roku, czyli 6 lat później niż Bitcoin.
- Autor Ethereum, Vitalik Buterin, jest znany (w przeciwieństwie do autora Bitcoina).
- Jednym z atutów kryptowaluty Ethereum jest Ethereum Foundation. Członkami tej organizacji (wspierającej ETH) są dziesiątki największych firm z branży IT.
Historia kryptowaluty Ethereum
27 listopada 2013 roku Vitalik Buterin opublikował whitepaper Ethereum, w którym stwierdził, że technologia blockchaina nie powinna służyć jedynie jako cyfrowy pieniądz, jak ma to miejsce w przypadku Bitcoina.
Zdaniem Buterina istniała potrzeba opracowania solidnego języka programowania do tworzenia aplikacji i przenoszenia aktywów ze świata rzeczywistego (np. akcji, nazw domen i nieruchomości) na blockchain.
Oprócz Buterina w projekt od początku zaangażowani byli również Mihai Alisie, Amir Chetrit, Charles Hoskinson i Anthony Di Iorio.
Jednak Hoskinson wkrótce opuścił szeregi założycieli, gdyż nie zgadzał się z decyzją Buterina o prowadzeniu Ethereum jako organizacji non-profit. Obecnie stoi on na czele kryptowaluty Cardano.
W 2014 roku do zespołu dołączyli Joseph Lubin, Gavin Wood i Jeffrey Wilcke. Z instytucjonalnego punktu widzenia za rozwojem Ethereum stała szwajcarska firma Ethereum Switzerland GmbH, która jednak obecnie jest w likwidacji. W tym samym czasie powstała również organizacja non-profit o nazwie Ethereum Foundation, która do dziś wspiera rozwój tej kryptowaluty.
Następnie, 1 kwietnia 2014 roku, Gavin Wood opublikował tzw. yellowpaper, w którym opisana została techniczna definicja protokołu Ethereum razem z zasadami działania Ethereum Virtual Machine. Od 22 lipca do 2 września 2014 roku miała miejsce wstępna sprzedaż ETH, w której można było kupić etery za BTC.
Zebrane w niej fundusze zostały wykorzystane do dalszego rozwoju Ethereum. Debiut kryptowaluty Ethereum miał miejsce 30 lipca 2015 roku. W styczniu 2018 roku ETH stało się drugą najbardziej wartościową kryptowalutą pod względem kapitalizacji rynkowej, którą to pozycję utrzymuje do dnia dzisiejszego.
Nazwa blockchaina Ethereum jest związana z historią, gdy Buterin przeglądał na Wikipedii stronę poświęconą fikcyjnym pierwiastkom z science fiction, przy czym natknął się na “etherium”.
Buterin powiedział później: “Od razu zdałem sobie sprawę, że podoba mi się bardziej niż wszystkie inne alternatywy, które wtedy rozważałem. Zakładam, że to dlatego, że brzmiało naprawdę świetnie i zawierało słowo “eter” odnoszące się do hipotetycznego, niewidzialnego medium, które przenika cały wszechświat i pozwala na przemieszczanie się światła.”
Buterin bowiem chciał, aby Ethereum działało jako podstawowa i niezauważalna platforma dla innych aplikacji.
A jeśli zastanawiasz się, dlaczego najmniejsza jednostka ETH nosi nazwę “wei”, to na cześć wybitnego inżyniera komputerowego o imieniu Wei Dai, który zajmował się kryptografią i kryptowalutami. Wei Dai jest jedną z osób podejrzewanych o bycie tajemniczym Satoshi Nakamoto, założycielem Bitcoina. Opracował bowiem prawdopodobnie pierwszy system kryptowalutowy, b-money, o którym mowa również w whitepaper Bitcoina.
Gdzie kupić Ethereum (ETH)?
Jeżeli doczytałeś nasz artykuł aż do tego miejsca, to chyba zdajesz sobie sprawę, że cena Ethereum w ostatnich latach odnotowała raptowny wzrost. I pewnie zastanawiasz się, jak i gdzie można kupić ETH.
Ethereum można kupić na giełdzie kryptowalut (Binance czy Coinbase), w kantorze kryptowalut lub bezpośrednio w portfelu cyfrowym.
Przykłady kantorów i giełd, na których można kupić ETH
Editor favourite
95 %
- Naprawdę zaawansowana i funkcjonalna platforma
- Niskie opłaty i prowizje
- Skontaktowanie się z obsługą klienta może być trudne
- Platforma może wydawać się zbyt skomplikowana dla nowych użytkowników
84 %
Inną opcją jest zakup kryptowalut bezpośrednio z portfela cyfrowego. Można to zrobić z Trust Wallet, MyEtherWallet i innymi.
Portfel na Ethereum
Jeśli zabierasz się za handel Ethereum i nie chcesz zostawiać swoich środków na giełdzie kryptowalut, nie obejdziesz się bez odpowiedniego portfela, na którym będziesz przechowywać swoje cyfrowe monety.
Podobnie jak adres w przypadku skrzynki e-mailowej lub numer konta bankowego, każdy portfel kryptowalutowy posiada własny adres, który zaczyna się od “0x…”.
Portfele kryptowalutowe to po prostu aplikacje, które pozwalają na interakcję z eterami przechowywanymi pod Twoim adresem. Portfel cyfrowy to więc coś na sposób aplikacji bankowości internetowej Twojego banku. W portfelu cyfrowym możesz sprawdzić stan konta, przejrzeć historię transakcji, dokonać płatności i podłączyć się do aplikacji (portfel cyfrowy działa jako login do dApps).
Istnieje kilka rodzajów cyfrowych portfeli:
- Za najbardziej bezpieczne, ale najmniej przyjazne dla użytkownika uważane są portfele sprzętowe (tzw. cold wallets), w których kryptowaluty i tokeny przechowywane są w trybie offline (Trezor, Ledger).
- Inną opcją są portfele podłączone do Internetu, innymi słowy hot wallets. Należą do nich portfele mobilne, które działają jako aplikacje mobilne (Trust Wallet, Coinomi, MetaMask), portfele internetowe obsługiwane przez przeglądarkę (MyEtherWallet) i portfele na komputer, które instalujesz na swoim komputerze.
Editor favourite
- Jeden z najbezpieczniejszych portfeli
- Stworzony przez czeską firmę
- Może być skomplikowany dla początkujących
- Jest droższy niż inne portfele, zwłaszcza Model T
Można również trzymać swoje etery bezpośrednio na giełdzie kryptowalut, na której je kupiłeś. Mowa wtedy o custodial wallet.Należy jednak pamiętać, że w takim przypadku klucze prywatne służące do obsługi portfela nie są w posiadaniu Ciebie, ale giełdy. Chociaż jest to zdecydowanie najprostsze rozwiązanie, nie zaleca się trzymania dużych sum na giełdach, ponieważ mogą one zostać skradzione.
Kilka słów na zakończenie
Największa zaleta eterów w porównaniu z wieloma innymi kryptowalutami polega na tym, że są związane z Ethereum – popularnym blockchainem obsługującym inteligentne kontrakty, zdecentralizowane aplikacje i oferującym możliwość tworzenia własnych tokenów.
W związku z tym ETH ma dosyć szerokie zastosowanie, a wokół całej sieci powstał żywy ekosystem oferujący szereg usług szczególnie z branży DeFi, NFT i stablecoinów. W ten sposób ETH udało się osiągnąć godną podziwu wartość i przewiduje się, że jego cena będzie nadal rosła.
Najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi na nie (FAQ)
1️⃣ Czym jest Ethereum?
Ethereum to druga największa pod względem kapitalizacji rynkowej kryptowaluta na świecie. Jej blockchain – dzięki obsłudze inteligentnych kontraktów – reprezentuje największy ekosystem zdecentralizowanych finansów (DeFi). Na Ethereum istnieją setki tysięcy tokenów, od zwykłych tokenów w standardzie ERC-20 po tokeny niewymienne (NFT).
Chociaż Ethereum nie znalazło jeszcze konkurenta pod względem użyteczności, posiada pewne istotne wady (podobnie jak Bitcoin). Należą do nich niska skalowalność i wysokie opłaty transakcyjne. Aby przynajmniej częściowo rozwiązać te problemy, we wrześniu 2022 roku Ethereum przeszło na mechanizm konsensusu Proof of Stake. Choć nie zmniejszyło to opłat transakcyjnych, stworzono odpowiednie warunki do wdrożenia późniejszych aktualizacji, takich jak Surge czy Verge, dzięki którym Ethereum osiągnie większą przepustowość przy zachowaniu tego samego poziomu bezpieczeństwa.
2️⃣ Jaki jest kurs Ethereum?
Aktualny kurs Ethereum wynosi w przybliżeniu $12 896 ($3 143). Jednak w każdej chwili kurs na poszczególnych giełdach i w kantorach może się nieco różnić, co wynika z różnej wysokości opłat, ale również popytu.
Zasada jest tutaj raczej bardzo prosta. Wartość (cena) Ethereum jest tworzona w taki sam sposób jak wartość złota, akcji czy jakiegokolwiek innego produktu. Liczy się podaż i popyt. To, ile ludzie są skłonni zapłacić za ETH, tworzy jego cenę. Popularność, potencjalne przyszłe zastosowanie (nie tylko jako środka płatniczego), adopcja kryptowalut – to wszystko i dużo więcej czynników składa się na ich cenę.
3️⃣ Gdzie można kupić Ethereum?
Ethereum i inne kryptowaluty najłatwiej kupić na internetowych giełdach kryptowalut. Należą do nich m.in. Zonda czy Egera. Zakup jest zazwyczaj prosty i szybki. Ethereum można również kupić na giełdach kryptowalut, które jednak zwykle wymagają weryfikacji tożsamości klienta (KYC), np. za pomocą wyciągu z konta lub zdjęcia dokumentu tożsamości.
Post discussion: 0 comments
Nobody has commented yet. Log in and be the first! Post your thoughts and start the discussion.